رژیم دیابت بارداری + 6 علائم دیابت بارداری

برای ابتلا به دیابت بارداری حتما نیازی نیست که قبل از بارداری دیابت داشته باشید، در واقع این نوع از دیابت یک شرایط خاص است که می‌تواند در اثر تغذیه نادرست، تغییرات هورمونی و دیگر موارد برای مادران باردار پیش بیاید که می‌توان آن را با استفاده از اصلاح رژیم غذایی درمان و کنترل کرد. هر ساله مقدار زیادی از مادران باردار در جوامع مختلف درگیر دیابت بارداری می‌شوند و پیشگیری و درمان آن نقش مهمی در سلامت مادر و فرزند خواهد داشت. ما در این مقاله سعی داریم شما را با روش‌های جلوگیری از دیابت بارداری و همچنین کنترل درست آن آشنا کنیم تا بتوانید به موقع و درست برای از بین بردن دیابت بارداری اقدام کنید.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت به صورت کلی به حالتی گفته می‌شود که قند موجود در خون نتواند وارد سلول‌های بدن شود و این اتفاق زمانی رخ می-دهد که هورمون انسولین به خوبی نقش خودش را انجام ندهد. انسولین هورمونی است که از لوزالمعده یا همان پانکراس ترشح می‌شود و مثل کلید در ورودی سلول را باز می کند و باعث می‌شود که قند برای تولید انرژی وارد سلول‌های بدن شود. در حالتی که انسولین به خوبی کار کند قند خون بعد از صرف غذا در یک حالت نرمال و ثابتی باقی می‌ماند ولی زمانی که اختلالی وجود داشته باشد قند خون بالا می‌رود و از طرفی سلول‌ها هم نمی‌توانند از آن استفاده کنند و گرسنه باقی می‌مانند. وقوع چنین اتفاقی در دوران بارداری بسیار خطرناک است چون قند خون بالا از طریق جفت وارد بدن جنین هم می‌شود و ریسک ابتلا به دیابت را در نوزاد بالا می‌برد و از طرفی ممکن است نوزاد بعد از تولد دچار افت قند خون شود که برای سلامت نوزاد یک تهدید محسوب می‌شود.

ورزش در بارداری یکی از مهم ترین نکاتی است که معمولا نادیده گرفته می شود.

چرا یک مادر به دیابت بارداری مبتلا می‌شود؟

در دوران حاملگی به صورت طبیعی وزن مادر افرایش پیدا می‌کند، این افزایش وزن در کنار تغییرات هورمونی می‌تواند باعث ایجاد مقاومت سلول‌ها به انسولین شود. یعنی اینکه سلول‌ها در برابر پاسخ دهی به انسولین مقاومت می‌کنند و قند نمی‌تواند وارد سلول بشود. از طرفی برخی از مادران باردار ممکن است از قبل سابقه دیابت و مقاومت بالا به انسولین را داشته باشند و در نتیجه ریسک ابتلای این مادران به دیابت بارداری بالاتر است و باید بیشتر از خود مراقبت کنند.

اما در کنار تمامی عوامل مربوط به بارداری مثل اضافه وزن یا تغییرات هورمونی نقش تغذیه وشیوه زندگی مادر از اهمیت بالاتری برخوردار است، به گونه‌ای که ممکن است حتی یک مادر با وجود داشتن سابقه دیابت به خاطر وجود یک تغذیه و روش زندگی سالم در دوران بارداری به دیابت مبتلا نشوند و به خوبی دوران بارداری خود را سپری کنند.

علائم دیابت بارداری 

متاسفانه علائم دیابت بارداری به موقع بروز نمی‌کند و آن را بیشتر به وسیله آزمایش‌های غربالگری تشخیص می‌دهند که این آزمایشات در هفته های 24 بارداری شروع می‌شود. البته ممکن است در برخی مادران در صورت بالا رفتن قند علائم زیر دیده شود:

• تشنگی زیاد
• تکرر ادرار با حجم زیاد 
• احساس گرسنگی شدید
• بی‌حالی و خستگی مزمن و طولانی مدت 
• تاری دید 
• ایجاد عفونت مثانه، واژن یا پوست به صورت مکرر

البته ممکن است این علائم ناشی از بارداری باشد و مادر مشکلی نداشته باشد، اگر این علائم را دارید و به دیابت بارداری مشکوک هستید علائم خود را با پزشک یا مامای مراقب خود در میان بگذارید.

توصیه می شود با نحوه محاسبه کالری غذاها حتما آشنا شوید.

عوارض قند بالا در بارداری

همان‌طور که گفتیم قند بالا در بارداری می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی مادر و فرزند به دنبال داشته باشد. در زیر تعدادی از عوارض احتمالی دیابت در دوران بارداری را با هم بررسی خواهیم کرد.

1) افزایش احتمال تولد نوزاد با وزن بالا

به دلیل اینکه قند خون مادر از طریق جفت وارد خون جنین هم می‌شود می‌تواند باعث وزن گیری زیاد جنین و اضافه وزن زیاد مادر در حین بارداری شود. نوزاد با وزن بالا احتمال نیاز به جراحی سزارین را افزایش می‌دهد که این عمل خود عوارض بیشتری تا زایمان طبیعی به دنبال خواهد داشت.

2) ابتلا به دیابت نوع دو بعد از بارداری

حدود پنجاه درصد مادرانی که دیابت بارداری دارند ممکن است بعد از زایمان هم به دیابت نوع دو مبتلا ‌شوند. این نوع از دیابت مشابه دیابت بارداری به دلیل افزایش مقاومت به انسولین اتفاق می‌افتد و مادر ممکن است در صورت کنترل نشدن قند نیاز به دارو درمانی داشته باشد. البته داشتن یک کاهش وزن مناسب پس از زایمان می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.

3)افت قند خون نوزاد پس از تولد

در زمانی که جنین از طریق جفت تغذیه می‌شود ترکیبات موجود در خون جنین به خون مادر بستگی دارد. بنابراین نوزاد متولد شده مادرانی که دیابت بارداری دارند غلظت بالاتری از قند و انسولین در خون خود دارند. زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید دیگر از منبع غذایی خود یعنی خون مادر جدا می‌شود اما همچنان میزان انسولین بالایی دارد. این اتفاق باعث می‌شود به صورت ناگهانی کودک افت قند پیدا کند و اگر به موقع اقدامات لازم انجام نشود می‌تواند برای سلامت نوزاد خطرناک باشد.

توصیه می شود با روش های لاغری در یک ماه آشنا شوید.

4)افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در آینده

نوزادانی که با وزن بالا متولد می‌شوند در مقایسه با دیگران ممکن است در آینده بیشتر به چاقی، فشار خون، چربی بالا و دیابت نوع دو مبتلا شوند. که در این دسته نوزادان متولد شده از مادران با دیابت بارداری هم قرار دارند. این نوزادان بیشتر از بقیه ممکن است به دیابت نوع دو مبتلا شوند چون علاوه بر وزن بالای زمان تولد در معرض قند خون بالا هم بوده‌اند.

جلوگیری از دیابت بارداری

همانطور که متوجه شدید دیابت بارداری می‌تواند عوارض زیادی برای مادر و نوزاد داشته باشد و گاهی درمان دیابت در دوران بارداری به راحتی پیشگیری از آن نیست. سعی کنید اگر قصد بارداری دارید و یا در حال حاضر باردار هستید راهکارهای زیر را به دقت مطالعه کنید تا بتوانید به خوبی از بروز دیابت بارداری جلوگیری کنید.

با وزن مناسب وارد بارداری شوید 

داشتن اضافه وزن و یا چاقی قبل از بارداری می‌تواند مشکلات زیادی را برای مادر در دوران بارداری به دنبال داشته باشد. عوارضی مثل وزن گیری زیاد در دوران بارداری، زایمان زودرس، افزایش احتمال کمبود اسید فولیک و نقص در لوله عصبی نوزاد و همچنین دیابت بارداری. 

نشان داده شده مادرانی که با وزن نرمال وارد بارداری می‌شوند با احتمال کمتری به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، بنابراین سعی کنید اگر قصد بارداری دارید اما دچار اضافه وزن یا چاقی هستید ابتدا با اصلاح سبک زندگی و داشتن تغذیه مناسب به وزن ایده آل نزدیک شوید و سپس برای بارداری اقدام نمایید.

سبک زندگی فعال داشته باشید

افزایش فعالیت بدنی و تحرک و همینطور انجام منظم و مداوم فعالیت‌های ورزشی باعث می‌شود حساسیت سلول‌ها به انسولین افزایش پیدا کند و بهتر به انسولین پاسخ دهند که همین مورد می‌تواند کمک بزرگی برای پیشگیری از دیابت بارداری باشد. اگر در دوران قبل از بارداری هستید بهتر است عاداتی که باعث افزایش تحرک شما می‌شوند را در خود ایجاد کنید. به عنوان مثال می‌توانید تا محل کار خود پیاده روی کنید یا ماشین را دور تر از مقصد پارک کرده و باقی مسیر را پیاده بروید، همچنین می‌توانید کمتر از آسانسور استفاده کرده و بیشتر از پله‌ها بالا بروید. علاوه بر انجام این کارهای ساده بهتر است حداقل در 5 روز هفته هر بار به مدت 30-45 دقیقه بدوید و یا دوچرخه بزنید. فعالیت‌هایی مانند طناب زدن ، پروانه و یا به طور کلی ورزش‌های ایروبیک هم جزو این دسته ورزش‌ها هستند که برای شما می‌توانند مناسب باشند.

همچنین در دوران بارداری هم اگر نیاز به استراحت مطلق ندارید می‌توانید فعالیت‌های سبک تا متوسط داشته باشید، مثلا یک پیاده روی با سرعت متوسط به مدت 30 دقیقه در روز. ورزش‌هایی مانند یوگا و یا شنا هم برای مادران باردار مناسب هستند. سعی کنید قبل از شروع هر فعالیت ورزشی جدیدی حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.

پیشنهاد می شود با تمرینات و نکات تغذیه ای برای چربی سوزی شکم و پهلو آشنا شوید.

مراقبت‌های خود را به صورت منظم انجام دهید

در مراقبت‌های معمولی که برای مادران باردار انجام می‌شود تمامی علائم و تغییرات مادر بررسی می‌گردد. بنابراین اگر مادری در طول بارداری تغذیه و یا وزن گیری نامطلوبی داشته باشد با کمک مشاوره‌های انجام شده می‌تواند از بروز دیابت بارداری جلوگیری کند. همچنین اگر در مادری علائم اولیه دیابت بارداری مشاهده شد با انجام مراقبت‌های لازم و رعایت توصیه‌های گفته شده می‌توان از پیشرفت بیماری و بروز عوارض بعدی آن جلوگیری کرد.

تغذیه مناسب و به اندازه داشته باشید

بسیاری از مادران به محض اینکه متوجه بارداری می‌شوند به صورت ناگهانی تغذیه خود را تغییر می‌دهند و فکر می کنند باید دو برابر قبل غذا ب‌خورند. اما این طرز تفکر اشتباه است و می‌تواند باعث ایجاد دیابت بارداری و وزن گیری زیاد و نامطلوب مادر شود. درست است که مادر باردار نیاز بیشتری به انرژی و مواد غذایی دارد اما این افزایش نیاز به صورت تدریجی است به صورتی که مادر در سه ماهه اول کاملا مانند قبل باید غذا بخورد و انرژی دریافتی خود را افزایش ندهد، بعد از سه ماهه اول به ازای هر سه ماه انرژی مادر به تناسب تعداد جنین افزایش پیدا می‌کند. اما باید توجه کنید که حتی همین افزایش نیاز هم باید توسط متخصص تغذیه مشخص شود و نیازی به زیاده روی در مصرف غذاها نیست. 

سعی کنید وعده‌های غذایی خود را کم حجم و در تعداد بالاتری استفاده کنید و بیشتر از منابع غذایی مانند پروتئین‌های بدون چربی، سبزیجات و میوه‌های رنگی، غلات سبوس دار و لبنیات استفاده کنید. همچنین از مصرف زیاد مواد غذایی شیرین و حاوی قند بالا خودداری فرمایید، این مواد غذایی شامل کیک، کلوچه، بیسکوییت انواع آب میوه‌های صنعتی و به طور کلی نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی قند و شکر می‌شوند. از طرفی استفاده بی رویه از قندهای طبیعی مثل عسل و خرما هم می‌تواند به دیابت بارداری ختم شود و باید این‌ مواد غذایی را هم به اندازه بخورید.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: کیست تخمدان چیست؟

راه های درمان دیابت در بارداری 

شروع درمان به موقع دیابت بارداری بسیار مهم است. اگر به موقع دیابت بارداری تشخیص و به کمک تیم درمانی کنترل شود، می‌توان از سلامت مادر و فرزند بهتر مراقبت کرد و عوارض دیابت را به حداقل رساند. اهداف درمانی دیابت بارداری این است که بتوان سطح قند خون مادر را کنترل کرد و میزان آن را در یک میزان مناسب تثبیت نمود. مقدار قند خون در زمان‌های مختلف روز متفاوت است و بهتر است به میزان‌های زیر نزدیک باشد :

• قند خون ناشتا : 95 (mg/dl)
• قند خون یک ساعت بعد از غذا : 140(mg/dl)
• قند خون دو ساعت بعد از غذا : 120(mg/dl)

برای تشخیص دیابت بارداری می توانید اعداد برگه آزمایش را با اعداد زیر مقایسه کنید :

• قند خون ناشتا : تا 95 (mg/dl)
• قند خون یک ساعته : تا 180(mg/dl)
• قند خون دو ساعته : تا 1۵۳(mg/dl)

بهتر است اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید دستگاهی برای اندازه گیری قند خون داشته باشید و مرتب آن را در زمان‌های گفته شده اندازه گیری کنید تا مطمئن شوید که قند خون شما در حالت نرمال قرار دارد یا همچنان بالاست. نتایج را در یک برگه جدا یادداشت کنید و آن را به پزشک و تیم مراقبتی خود نشان دهید تا در صورت نیاز تغییراتی در برنامه درمانی و تغذیه‌ای شما ایجاد کنند.

درمان دیابت بارداری در خانه 

برای درمان دیابت بارداری نیاز به تلاش یک تیم متشکل از پزشک، مشاور تغذیه، ماما و البته خود شما است. در واقع درمان دیابت بارداری شامل یک طیف از کارهایی است که باید مراقبین در زمان بارداری و یا حتی بعد از آن برای مادر انجام دهند تا بتواند به سلامتی دوران بارداری را پشت سر بگذارد و زایمان موفقی داشته باشد. در زیر مراحل درمانی دیابت بارداری را با هم بررسی خواهیم کرد.

اصلاح سبک زندگی

اصلی ترین و اولین راه درمان و کنترل دیابت بارداری اصلاح روش زندگی مادر است. در سبک زندگی هر شخصی دو اصل اساسی و مهم است یکی رژیم غذایی و دیگری فعالیت بدنی. پیش¬تر درباره اهمیت فعالیت بدنی و داشتن تحرک صحبت کردیم حال می‌خواهیم غذاهای مناسب برای دیابت بارداری را با هم بررسی کنیم.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: علائم یائسگی چیست؟

رژیم برای دیابت بارداری 

برای داشتن یک رژیم مناسب باید از غذاهای مناسب برای دیابت بارداری بیشتر استفاده کنید و مصرف برخی از مواد غذایی را محدود کنید. غذاهایی که قند خون را کنترل شده و به میزان کمتری بالا می‌برند در دسته غذاهای مفید قرار می‌گیرند و آن‌هایی که به سرعت قند خون و انسولین را بالا می‌برند و از آن طرف باعث افت ناگهانی قند می‌شوند باعث شدید تر شدن عوارض دیابت بارداری می‌شوند و باید محدود شوند. در زیر با این مواد غذایی بیشتر آشنا خواهید شد.

بررسی منظم قند خون در خانه

بعد از شروع رژیم درمانی و رعایت نکات لازم در تغییر سبک زندگی مثل اصلاح رژیم و افزایش فعالیت بدنی باید به صورت منظم قند خون خود را اندازه بگیرید تا اگر همچنان قند خون شما بالا است با مشورت پزشک درمان‌های دیگر در کنار اصلاح سبک زندگی انجام شود. می‌توانید دستگاه‌های طراحی شده برای اندازه گیری قند خون را تهیه کرده و در خانه قبل و بعد از غذا قند خون خود را اندازه بگیرید و با میزان استاندارد آن که در بالا گفتیم مقایسه کنید.

شروع دارو درمانی در صورت نیاز 

در برخی از موارد قند خون مادر به وسیله اصلاح عادات و روش زندگی فرد تغییری نمی‌کند و باید دارو درمانی مانند تزریق انسولین یا مصرف قرص‌های کنترل کننده قند خون شروع شود. البته در اکثر مواقع دیابت بارداری با تغذیه مناسب درمان و کنترل می‌شود.

بیشتر بدانید: درمان سنگ کیسه صفرا چیست؟

برای دیابت بارداری چی بخوریم؟

به طور کلی برای از بین بردن دیابت بارداری باید از اصول یک تغذیه سالم پیروی کنید و مواد غذایی زیر را به صورت منظم در رژیم خود داشته باشید. تقریبا تمام مواردی که به افراد دیابتی توصیه می شود در دیابت بارداری نیز توصیه می گردد. البته مصرف برخی مواد غذایی کاهنده قند خون باید با نظر مشاور تغذیه باشد.

• از پروتئین‌های بدون چربی استفاده کنید. پروتئین‌هایی مانند تخم مرغ، گوشت لخم بدون چربی، مرغ یا بوقلمون و یا گوشت دیگر پرندگان، پنیر و ... منابع خوبی از پروتئین‌های کم چرب به حساب می‌آیند.
• به صورت منظم از میوه‌ها و سبزیجات رنگی و متنوع استفاده کنید. سعی کنید برای مصرف میوه سهم مشخصی به صورت روزانه معلوم کنید و مقدار مناسب مصرف میوه‌ را با مشورت متخصص تغذیه خود مشخص نمایید. میوه‌های کوچک مانند انواع توت، گیلاس و آلبالو در مقابل قند فیبر بیشتری دارند و برای افراد درگیر با دیابت میوه‌های مناسبی به شمار می‌روند.
• سعی کنید ریزه خواری نداشته باشید و در صورت تمایل زیاد به مصرف مواد غذایی بیشتر به سمت مصرف سبزیجات و یا مواد غذایی مانند لبنیات یا حبوبات بروید در این صورت شما هم در مدت طولانی تری احساس سیری می‌کنید و هم مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کرده‌اید.
• از مصرف مواد غذایی فرآوری شده و آماده پرهیز کنید و سعی کنید بیشتر غذاها را به صورت خانگی و با روغن و نمک کم تهیه کنید و بیشتر سعی کنید از روغن‌های گیاهی و سالم مانند روغن زیتون و کنجد برای طبخ غذا استفاده نمایید.
• اگر تمایل زیادی به مصرف مواد غذایی حاوی قند یا کربوهیدرات دارید سعی کنید بیشتر از نان و غلات سبوس دار، حبوبات و سبزیجات نشاسته‌ای استفاده کنید. این نوع از منابع کربوهیدراتی به مرور قند خون شما را افزایش می‌دهند و از نوسانات زیاد قند در خون شما جلوگیری می‌کنند.
• سعی کنید در روز سه وعده اصلی و سه میان وعده داشته باشید و هیچ کدام از این وعده‌ها را حذف نکنید. در بین وعده‌های اصلی صبحانه اهمیت بیشتری دارد. بهترین صبحانه برای دیابت بارداری مصرف ترکیبی از نان و غلات سبوس دار مثل جوی دوسر پرک و یا نان سبوس دار به همراه پروتئین مانند تخم مرغ یا لبنیات و یا پنیر کم نمک و مقداری از سبزیجات است. سبزیجاتی مانند خیار، گوجه، سبزی خوردن و ... انتخاب‌های خوبی برای صبحانه هستند.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: معجون افزایش وزن کودک