دلایل نفخ معده و شکم چیست؟ درمان نفخ معده

نفخ معده و شکم چیست؟

نفخ یکی از مشکلات گوارشی رایج و عمده است که می تواند عملکرد روزانه ما را دچار مشکل کند. مشکل اصلی غیر قابل کنترل بودن آن است. این مشکل می تواند هر فردی را از کوچک تا بزرگ درگیر کند. نفخ همان گاز و هوا احتباس یافته در معده و روده است که باعث باد کردن شکم، احساس پری و ناراحتی در ناحیه شکم و معده می شود. 

دلایل ایجاد نفخ

دلایل متعددی وجود دارند که باعث شوند شما دچار نفخ معده یا روده شوید.

در اینجا به پنج مورد اصلی اشاره می کنیم: 

1. بلعیدن هوا

بخشی از نفخ به دلیل بلعیدن هوایی است که می تواند از طریق خوردن یا آشامیدن خیلی سریع، جویدن آدامس یا سیگار کشیدن ناشی شود. همچنین، در افرادی که از دندان مصنوعی استفاده می کنند و سایز دندان برای دهان آن ها بزرگ است نیز مشکل بلع هوا وجود دارد. زمانی که شما هوا را می بلعید، احتباس گاز در مسیر گوارش باعث اتساع یا کشیدگی شکم می شود.

2. بیماری های گوارشی مانندIBS ، سلیاک و حساسیت به گلوتن

بیماری روده تحریک پذیر یا IBS در برخی افراد باعث یبوست می شود و باقی ماندن طولانی مدت مدفوع در روده ها با فعالیت باکتری ها و تولید گاز همراه است.

در بیماری سلیاک که نوعی بیماری خود ایمنی نسبت به پروتئین گلوتن است، به دلیل وجود التهاب و عدم جذب مناسب مواد مغذی عوارض گوارشی مانند اسهال، نفخ و درد شکم به وجود می آید که با حذف گلوتن و رعایت رژیم مناسب این مشکلات به تدریج برطرف خواهند شد.

عدم تحمل گلوتن نیز که با سلیاک متفاوت است و بدون دخالت سیستم ایمنی است می تواند به دلیل عدم هضم و جذب کامل گلوتن باعث ایجاد نفخ شود.

3. عدم تعادل باکتری های مفید و مضر

بدن ما شامل مجموعه از باکتری های خوب و بد است که عدم تعادل در سطح این باکتری ها باعث تولید بیش از حد گاز در روده یا معده می شود. آلودگی های باکتریایی مانند وجود باکتری آلوده در معده یا روده با تجمع و فعالیت بالای آن ها همراه است. این عدم تعادل می تواند به دلیل مصرف آنتی بیوتیک، روده بیش از حد حساس، سیستم ایمنی بیش فعال، رژیم غذایی نامناسب، استرس و اضطراب رخ دهد. بنابراین، حفظ تعادل میان باکتری های مفید و مضر اهمیت بالایی در جلوگیری از نفخ دارد.

4. سوءجذب غذا و کربوهیدرات ها

کربوهیدرات ها مجموعه از مواد غذایی حاوی نشاسته و قند هستند، زمانی که به دلایل متفاوت هضم نشده به روده بزرگ برسند، توسط باکتری ها تخمیر می شوند زیرا باکتری ها تمایل زیادی به استفاده از کربوهیدرات به عنوان غذا دارند. با تجزیه کربوهیدرات در روده گازهایی مانند هیدروژن، دی اکسید کربن و متان تولید شده که منجر به اتساع و درد شکم می شوند.

5. استرس

استرس با تحریک اعصاب روده می تواند در برخی افراد احساس نیاز به دفع سریع ایجاد کند و با افزایش حرکات گوارشی، عبور گازهای روده را افزایش دهد. از طرفی در برخی دیگر نیز، استرس با کاهش حرکات روده باعث یبوست شده و تخمیر مدفوع توسط باکتری ها باعث تولید گاز می شود.

مطلب پیشنهادی بیشتر برای مطالعه: علائم سرطان رحم

نشانه های نفخ معده و شکم چیست؟

نشانه نفخ معده می تواند در همه افراد یکسان نباشد و حتی یک فرد همه علائم را باهم نداشته باشد.

این نشانه ها شامل موارد زیر هستند:

درد در ناحیه شکم

احتباس گاز در مجاری روده باعث کشیدگی عضلات و ایجاد ناراحتی در ناحیه شکم می شود.

آروغ زدن

افزایش تجمع گاز در معده باعث می شود تا معده دچار انقباضات بیشتری شده و به همین دلیل گازهای موجود در معده به سرعت از طریق دهان خارج می شوند.

صدای غرغر شکم

حرکت هوا در پیچ و خم روده می تواند با ایجاد صدا همراه شود که گاهی شدت بالای این صدا می تواند افراد را از قرار گرفتن در اجتماع منع کند.

بزرگ شدن شکم یا احساس پری: معمولاً بعد از خوردن غذا به دلیل تجمع گاز در گوارش به طور معمول شکم کمی بزرگ تر به نظر می آید و از طرف دیگر ممکن است فرد به دلیل درد و ناراحتی در شکم و معده تمایل به ادامه دادن غذا نداشته باشد.

یبوست

باقی ماندن طولانی مدت مدفوع در روده باعث می شود تا باکتری موجود در روده بزرگ فرصت کافی برای تجزیه مدفوع و در نتیجه آن تولید گاز را داشته باشند.

مطلب پیشنهادی بیشتر برای مطالعه: درمان کمردرد

آیا نفخ معده و شکم نشانه بیماری است؟

لزوماً نفخ نشانه بیماری نیست و می تواند یک روند طبیعی در مسیر هضم غذا یا به دلیل مصرف غذاهای نفاخ مثل حبوبات، سیر و تخم مرغ باشد اما برخی افراد بیشتر درگیر آن می شوند. زمانی که شما به طور مکرر و طولانی مدت دچار نفخ شوید و این مسئله در زندگی روزانه شما اختلال ایجاد کند، در این زمان می توان گفت که نفخ تبدیل به یک بیماری شده است و ممکن است خود نشانه ای از یک بیماری دیگر باشد.

راه پیشگیری از نفخ معده و شکم

برای پیشگیری از نفخ معده و شکم می توانید چند روش را امتحان کنید. این راه ها خطر بلعیدن هوا یا تولید گاز در معده و شکم را کم می کنند.

• به طور مثال:
• کمتر آدامس بجوید. جویدن زیاد آدامس عاملی برای بلعیدن هوا و ورود آن به معده است. 
• نوشیدنی های گازدار به دلیل حجم بالای گاز به سرعت و به شدت باعث نفخ معده و شکم می شوند. جدا از مسئله ناسالم بودن این نوشیدنی ها، به دلیل ایجاد مشکلات گوارشی مصرف آن ها را محدود کنید. 
• برخی از غذاها باعث تولید گاز و ایجاد نفخ در شکم می شوند. این غذاها عبارتند از حبوبات، ماست، تخم مرغ، سیر و سبزیجات خانواده کلم که بهتر است با روش های مختلف نفخ آن ها را بگیرید.
• آهسته غذا بخورید و هر بار به خوبی غذا را با دهان بسته بجویید. برای نوشیدن نیز از نی استفاده نکنید.
• اگر بعد از خوردن لبنیات دچار نفخ می شوید، بهتر است از لبنیات بدون لاکتوز و محصولات لبنی با لاکتوز کمتر مانند ماست و پنیر استفاده کنید.

روش های درمان نفخ معده

برای درمان نفخ معده روش های درمان خانگی و دارویی وجود دارد. بیشتر افراد در وهله اول از روش های خانگی و در دسترس استفاده می کنند.

در ادامه این روش ها را معرفی می کنیم:

1.درمان دارویی

استفاده از آنتی اسیدها باعث می شود تا نفخ ایجاد شده بعد از غذا رفع شود و گازها آسان تر از مجرای گوارشی عبور کنند.

سایمتیکون، آلفا گالاکتوزیداز و مکمل های آنزیم لاکتاز به عبور راحت تر گازها و تسهیل در تجزیه کربوهیدرات ها و لاکتوز کمک می کنند.

2.دمنوش های گیاهی

از گذشته تا به برخی از دمنوش های گیاهی به عنوان ضد نفخ و کمک به مشکلات گوارشی شناخته شده اند.

درمان نفخ معده با داروهای گیاهی عبارت است از:

• دمنوش یا عرق نعناع
• زنجبیل
• زردچوبه
• بابونه
• رازیانه
• قاصدک

3.حرکات ورزشی

فعالیت بدنی می تواند به آزاد سازی گاز از بدن کمک کند. به طور مثال، یوگا می تواند راهی مطمئن برای کاهش نفخ، درد شکم، یبوست یا اسهال باشد.

برخی از حرکات ملایمی که به پاکسازی بدن از گاز منجر می شود عبارتند از:

• حرکت ویراسانا یا ژست قهرمان (Virasana/ hero pose)
• حرکت ژست کودک (Child's pose)
• حرکت ویند ریلیو (Wind relieving pose)

مطلب پیشنهادی بیشتر برای مطالعه: درمان بیماری صرع

4. ماساژ شکم

ماساژ آهسته شکم می تواند با نرم کردن عضلات معده و تسریع هضم، نفخ را از بین ببرد. البته توصیه به ماساژ شکم به طور کلی بی خطر است مگر برای افراد باردار.

5. محدودیت مصرف غذاهای نفاخ 

برای افرادی که بیشتر مستعد نفخ گوارشی هستند رژیم غذایی FODMAP توصیه می شود. این رژیم، غذاهایی که عامل ایجاد نفخ هستند را محدود می کند.

الیگوساکاریدها که در حبوبات، پیاز، سیر و گندم یافت می شود.

• دی ساکاریدها: مانند لاکتوز موجود در لبنیات
• مونوساکاریدها: مانند فروکتوز که در سیب، گلابی و عسل یافت می شود.
• پلی ال ها: مانند میوه های هسته دار، گل کلم، آدامس و آب نبات ها یافت می شود.

6. استفاده از پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که بیشتر در غذاهای تخمیری مانند کفیر و ماست پیدا می شوند و به سلامت گوارش کمک می کنند.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

به طور کلی نفخ در حالت خفیف نگران کننده نیست و نیازی به درمان دارویی ندارد اما زمانی که این حالت شدید شود و با ایجاد مشکل همراه شود لازم است تا به پزشک مراجعه شود.

مطلب پیشنهادی برای مطالعه: برای افسردگی چی بخوریم

اگر نفخ با یکی از موارد زیر همراه شد حتماً با پزشک آن را مطرح کنید:

• احساس درد شدید یا طولانی در شکم
• وجود خون در مدفوع یا مدفوع تیره و قیر مانند
• تب شدید
• اسهال
• سوزش سر دل
• استفراغ
• کاهش وزن غیر قابل منتظره

همانطور که مطالعه کردید، نفخ یکی از مشکلات شایع گوارشی است که می ‌تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی نامناسب، استرس و عدم تحرک کافی ایجاد شود. این عارضه معمولاً با احساس سنگینی، درد و ناراحتی در ناحیه شکم همراه است و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد. برای کاهش نفخ، تغییرات ساده‌ در سبک زندگی می‌ تواند مؤثر باشد. اگر نفخ به طور مکرر و شدید بروز کند، مشاوره با پزشک برای تشخیص علت اصلی و درمان مناسب توصیه می ‌شود.