علائم سنگ صفرا و درمان سنگ صفرا چیست؟
سنگ صفرا
امروزه سنگ صفرا به یک مشکل جدی بدل شده است. برخی افزایش ابتلا به سنگ صفرا را به تغییر در سبک زندگی و ناسالم بودن رژیم غذایی نسبت می‌دهند. متاسفانه علائم سنگ صفرا در مراحل اولیه بیماری پنهان است و در صورت عدم درمان و دفع سنگ ممکن است مشکلاتی از جمله فساد کیسه صفرا و سوء تغذیه در بیمار رخ دهد. بنابراین شناخت عوامل خطر ابتلا به سنگ صفرا و تشخیص به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است. ما در این مقاله قصد داریم تا ماهیت و علت ایجاد آن را بررسی کرده و در پایان به راهکارهای پیشگیری و درمان سنگ کیسه صفرا بپردازیم.
کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا یک کیسه گلابی شکل در سمت راست بدن درست در زیر کبد و متصل به آن است. مسئولیت آن نگهداری از شیره گوارشی تولید شده توسط کبد می‌باشد.
ترشحات کبد که حاوی اسیدها و نمک‌های صفراوی به همراه آنزیم‌های گوارشی هستند به داخل کیسه صفرا ریخته شده و در آن‌جا غلیظ می‌گردند.
در زمان ورود غذا به ابتدای روده باریک یا همان دوازده ترشحات صفراوی از طریق یک مجرای مشترک با پانکراس بر روی غذا ریخته می‌شوند تا فرآیند هضم نهایی بر روی کیموس معده صورت گیرد.
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: علائم و درمان سکته مغزی چیست؟
سنگ صفرا چیست ؟
برای شناخت بهتر سنگ صفرا ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که "سنگ صفرا از چیست؟"؛ سنگ‌های صفراوی سنگ‌های کوچکی هستند که در واقع از کلسترول رسوب کرده در کیسه صفرا تشکیل می‌شوند. همانطور که گفتیم در شیره گوارشی تولید شده توسط کبد اسیدها و نمک‌های صفراوی حضور دارند که از جنس کلسترول هستند.
گاهی اوقات در نتیجه تغلیظ زیاد نمک‌های صفراوی کلسترول رسوب کرده و سنگ صفراوی مخروط مانندی را به وجود می‌آورد که با ماندن در مجرای صفرا باعث مسدود شدن مسیر ترشح می‌شود.
در بسیاری از مواقع ت سنگ صفرا هیچ علائمی را به دنبال ندارد و حتی این دوران بدون علامت ممکن است تا سال‌ها طول بکشد. سنگ صفرا اصولا با انجام سونوگرافی کامل از شکم قابل مشاهده و تشخیص است و در موارد کمی با مشاهده علائم تشخیص داده می‌شود.
علت سنگ کیسه صفرا
هنوز به طور کامل مشخص نشده که سنگ صفرا چگونه تشکیل می‌شود و دلیل تشکیل آن چیست ؟ به طور کلی پزشکان احتمال می‌دهند که موارد زیر ممکن است بتوانند از عوامل تاثیر گذار بر تشکیل سنگ‌های صفراوی باشند:
- بالا بودن کلسترول در صفرا :
به طور معمول کبد توانایی محلول نگه داشتن کلسترول در صفرا را دارد و آن را به فرم نمک صفراوی و به شکل محلول در می‌آورد اما زمانی که مقدار بیش از حدی کلسترول به کبد شما وارد شود ممکن است به شکل کریستال‌های غیر قابل حل در کیسه صفرا رسوب کرده و سنگ صفرا را به وجود آورد.
- افزایش بیلی روبین ورودی به کبد :
بیلی روبین در نتیجه تجزیه گلبول‌های قرمز تولیده شده و از طریق صفرا دفع می‌شود. اگر میزان بیلی روبین تولید شده افزایش یابد می‌تواند منجر به تشکیل سنگ صفرا شود.
بیشتر بدانید: علائم سرطان روده چیست؟
در شرایطی مثل کم خونی همولیتیک (افزایش تجزیه گلبول‌های قرمز) یا کم خونی داسی شکل (کم خونی که در آن گلبول‌های قرمز شکل غیر معمول و غشای ناپایداری دارند)، سیروز کبدی (مرحله آخر نارسایی کبدی) یا عفونت مجاری صفراوی ممکن است تولید بیلی روبین افزایش پیدا کرده و به تشکیل سنگ صفراوی منجر شود.
- عدم تخلیه کافی کیسه صفرا
گاهی اوقات ممکن است کیسه صفرا به طور کامل تخلیه نشود که نتیجه این اتفاق تغلیظ بیش از حد ترشحات صفرا است. هرچه زمان باقی ماندن ترشحات صفرا در کیسه صفرا بیشتر باشد احتمال ایجاد سنگ صفرا افزایش می‌یابد.
علائم سنگ صفرا
همانطور که اشاره کردیم نمی‌توان به طور دقیق گفت سنگ صفرا چه علائمی دارد؟ چون ممکن است حتی بدون علامت باشد اما مسدود شدن مجرای صفرا به وسیله سنگ می‌تواند در طولانی مدت علائم زیر را به دنبال داشته باشد :
- احساس درد ناگهانی در قسمت مرکزی و سمت راست شکم که گاهی این درد تا زیر قفسه سینه حس می‌شود.
- کمر درد بین تیغه‌های شانه یا احساس درد در شانه سمت راست
- حالت تهوع و استفراغ خصوصا بعد از خوردن وعده‌های غذایی
مطالعه بیشتر: درمان قطعی تیروئید پرکار
درمان سنگ کیسه صفرا چیست ؟
پزشک ممکن است در مراحل اولیه تشکیل سنگ صفرا که علائم بیمار شدید نیست توصیه خاصی برای درمان نداشته باشد و صرفا توصیه کند که چربی‌های مصرفی کنترل شده و در صورت تشدید علائم و احساس درد زیاد بلافاصله برای درمان سنگ کیسه صفرا مراجعه کند. اقدامات درمانی معمول برای سنگ صفرا به شرح زیر است :
- عمل جراحی سنگ کیسه صفرا :
اصولا اولین و اصلی ترین راه درمان سنگ کیسه صفرا برداشتن کیسه صفرا به صورت کامل است چون سنگ‌های صفراوی اصولا حتی در صورت دفع کامل هم عود می‌کنند. شاید این سوال برای شما پیش بیاید که " بعد از برداشت کیسه صفرا دستگاه گوارش مانند سابق می‌تواند فعالیت خود را انجام دهد یا خیر؟" در پاسخ به این سوال باید بگوییم؛
بیشتر بدانید: علائم سرطان معده چیست؟
در صورت نبود کیسه صفرا ترشحات صفرا از کبد مستقیما به دوازدهه ریخته و بر روی محتویات معده اثر می‌گذارند. البته بدن نمی‌تواند به سرعت خودش را با این شرایط وفق دهد و برای بازگشت کامل به شرایط پایدار به گذشت زمان احتیاج دارد.
- درمان سنگ صفرا بدون جراحی :
برخی از داروها هستند که می‌توانند باعث حل شدن سنگ‌های صفراوی و دفع آن‌ها شوند، اگر می‌خواهید بدانید سنگ صفرا از کجا دفع می‌شود؟ باید بگوییم که سنگ‌های صفراوی از طریق مجاری ابتدا به روده باریک و سپس روده بزرگ وارد شده و از طریق مدفوع دفع می‌شوند.
البته این فرآیند ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد و در صورت قطع مصرف داروها احتمالا مجددا سنگ‌های صفراوی عود می‌کنند. اصولا به دلیل بازدهی پایین، این داروها کمتر برای درمان سنگ کیسه صفرا استفاده می‌شود و فقط در صورتی که بیمار منع عمل جراحی داشته باشد به عنوان درمان جایگزین از این داروها استفاده می‌کند.
بیشتر بدانید: راه های تقویت حافظه
- تغذیه مناسب سنگ صفرا :
رژیم غذایی برای بیماران سنگ صفرا در واقع کمک می‌کند که یا فرآیند هضم آسان تر شود و یا فشار وارده بر کیسه صفرا کاهش یابد. همانطور که گفتیم ترشحات کیسه صفرا برای هضم چربی‌ها مهم و ضروری است پس منطقی است که با کاهش میزان چربی موجود در غذا فشار کاری وارده بر کیسه صفرا کاهش یابد. به طور کلی مواد غذایی که در ادامه بررسی می‌شوند می‌توانند برای درمان خانگی سنگ صفرا و یا دوران نقاهت بعد از جراحی کیسه صفرا مفید باشند.
- پروتئین‌های بدون چربی مانند گوشت مرغ یا ماهی، لبنیات کم چرب، آجیل و دانه‌های روغنی، سویا و حبوبات
- غذاهای با محتوای فیبر بالا (فیبر با کاهش جذب کلسترول باعث کاهش لجن صفراوی و ریسک تشکیل سنگ در صفرا می‌شود) مانند سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و غلات کامل و سبوس دار
- منابع حاوی امگا-3 مانند ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین، خالمخالی و ...)، گردو و دانه کتان
- ویتامین C، منیزیم و فولات که ویتامین C در فلفل، مرکبات، کیوی، کلم بروکلی، ، توت فرنگی و گوجه فرنگی، منیزیم در بادام هندی و بادام زمینی، موز، لوبیا، مارچوبه و فولات در اسفناج، کلم بروکلی و جگر گاو وجود دارد.
- غذاهای حاوی کلسیم مثل لبنیات کم چربی، سبزیجات تیره و برگ دار مانند کلم بروکلی، مغزیجاتی مانند بادام و حبوبات خصوصا لوبیاها
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: درمان اگزمای پوستی چیست؟
درمان سنگ صفرا با طب سنتی
درمان سنگ صفرا در طب سنتی یکی دیگر از راه‌های درمان بدون عمل جراحی است که می‌تواند با کمک به کاهش فشار وارده بر کیسه صفرا و یا کاهش التهاب آن علائم سنگ صفرا را کاهش دهد. مواردی که در ادامه به توضیح و بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت توانسته‌اند تا حدودی ریسک عود سنگ‌های صفراوی را کاهش داده و به درمان آن کمک کنند.
- سرکه سیب : متخصصات طب سنتی معتقد هستند که سرکه سیب می‌تواند کیسه صفرا را پاکسازی کرده و باعث حل شدن سنگ‌های صفراوی شود. البته مصرف سرکه سیب بهتر است همراه با غذا باشد تا به دلیل اسیدی بودن به دیواره معده آسیب نزند و در صورتی که فرد زخم معده یا رفلاکس دارد بهتر است اصلا از سرکه سیب استفاده نکند. در مقاله ای دیگر کامل توضیح دادیم که برای زخم معده چی بخوریم.
- نعناع : این گیاه با تحریک ترشح شیره گوارش به هضم بهتر غذا کمک می‌کند و به دلیل تحریک تخلیه کیسه صفرا باعث کاهش زمان تغلیظ صفرا می‌شود. می‌توانید نعناع را همراه با غذا و یا به صورت دمنوش در میان وعده‌های خود استفاده کنید.
- آب لیمو : آب لیمو هم مانند سرکه سیب می‌تواند جذب کلسترول غذا را کاهش دهد و از تشکیل بیشتر سنگ‌های صفراوی جلوگیری کند.
- ماساژ با روغن کرچک : برای اینکار می‌توانید به وسیله روغن کرچک محل مورد نظر را ماساژ داده و سپس آن را با پارچه گرم بپوشانید.
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: درمان افسردگی با تغذیه
