درمان تیروئید پرکار با رژیم غذایی
پرکاری تیروئید شرایطی است که در آن غده تیروئید بیش از حد معمول خود فعالیت میکند و با تولید بیش از حد هورمونهای تیروئیدی باعث ایجاد تغییراتی در بسیاری از اعمال بدن خواهد شد. به دلیل اینکه عوارض ناشی از پرکاری تیروئید میتواند تمامی اعمال بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد انتخاب یک راه مناسب برای کنترل این عوارض بسیار حائز اهمیت است. یکی از راههای کنترل بیماریها مانند پرکاری تیروئید رعایت رژیم غذایی مناسب برای آن بیماری است. ما در این مقاله سعی داریم ابتدا درباره ماهیت غده تیروئید و دلیل ایجاد پرکاری تیروئید صحبت کنیم وبعد از آن به بررسی رژیم غذایی پرکاری تیروئید خواهیم پرداخت.
تیروئید چیست؟
غده تیروئید درست در قسمت جلویی گردن زیر حنجره قرار گرفته است. این غده از دو لوب تشکیل شده که در دو طرف نای (مجرای تنفسی) واقع شدهاند. تیروئید با جذب ید از خون هورمونهای تیروئیدی را تولید و ترشح میکند. مخلوط هورمونهای تیروئیدی شامل T3 (20 درصد) و T4 (80 درصد) است که هورمون T3 در واقع فرم فعال و T4 شکل غیرفعال هورمونهای تیروئیدی به حساب میآید، که ممکن است در اندامهای دیگر بدن مانند کبد یا کلیه فعال شود. این هورمونها در بدن وظایف زیادی را به عهده دارند، وظایفی مانند؛ تنظیم سوخت و ساز بدن، تنظیم عملکرد قلب، ماهیچهها و دستگاه گوارش و اثر بر رشد مغزی و حفاظت از بافت استخوانی.
توصیه می شود حتما با عوارض کم کاری تیروئید آشنا شوید.
چرا تیروئید پرکار میشود؟
برای تیروئید پر کار دلایل متفاوتی میتواند وجود داشته باشد. اینکه چرا غده تیروئید شما بیش از حد معمول هورمونهای تیروئیدی را تولید میکند؟ نیازمند تشخیص پزشک است. ما در ادامه تعدادی از عواملی که میتوانند منجر به پرکاری تیروئید شوند بررسی خواهیم کرد.
1. بیماری گریوز (Graves)
گریوز در واقع یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به غده تیروئید حمله ور میشود و سلولهای آن را نابود میکند. از آنجایی که سلولهای آسیب دیده دیگر قادر به انجام فعالیتهای خود نیستند پس سلولهای سالم به جا مانده باید بیشتر از قبل کار کنند که همین عامل منجر به پرکاری تیروئید میشود. در این بیماری علائم دیگری هم دیده میشود مثلا این افراد چشمان برآمده و بزرگ¬تری دارند و به خوبی نمیبینند، که اصطلاحا به این حالت در پزشکی افتالموپاتی گریوز گفته میشود.
2. وجود غده در تیروئید
گاهی اوقات در تیروئید غدههای به شکل گره ایجاد میشوند که اصطلاحا به آنها ندول هم گفته میشود. این ندول ها از بافت خود تیروئید هستند اما به دلیل شکل ناهنجاری که دارند مانند سلولهای سالم تیروئید فعالیت ندارند. و این اتفاق منجر به افزایش فعالیت بخشهای سالم تیروئید و پرکاری آن میشود. ممکن است در 20 مورد پرکاری تیروئید فقط 1 مورد آن در تیروئید خود ندول سمی داشته باشد.
توصیه به مطالعه بیشتر: کیست تخمدان چیست؟
3.مصرف مکمل های حاوی ید
زمانی که شما به وسیله مواد غذایی و یا مکملها ید دریافت میکنید، غده تیروئید از این ید برای تولید و فعال سازی هورمونهای تیروئیدی استفاده میکند. اما اگر ید مصرفی شما زیاد باشد ممکن است منجر به پرکاری تیروئید شود. البته این اتفاق در افرادی که در تیروئید خود گره یا ندول دارند با احتمال بیشتری رخ میدهد.
4. مصرف داروی آمیو دارون
این دارو اصولا برای تنظیم ضربان قلب و اصلاح ریتم ضربان قلب تجویز میشود. مصرف آمیو دارون اگر همراه با وجود ندول در تیروئید باشد ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود. این دارو حاوی ید است و مصرف آن در طولانی مدت تیروئید را پرکار میکند که البته نوع آن شدید تر است و درمان آن مشکل تر خواهد بود.
5. سرطانی شدن فولیکول های غده تیروئید
فولیکولها در واقع سلولهای غده تیروئید هستند که مسئول تولید هورمونهای تیروئیدی به شمار میروند. در موارد نادر فولیکولهای سرطانی ممکن است به میزان بیشتری هورمونهای تیروئیدی را تولید کرده و منجر به پرکاری تیروئید شوند.
توصیه می شود با راه های درمان پوکی استخوان آشنا شوید.
علائم پرکاری تیروئید
اگر تیروئید پرکار دارید ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را در خود مشاهده کنید:
- بی خوابی
- خستگی مزمن و زیاد
- افزایش تحریک پذیری و عصبانیت زیاد
- افزایش نیاز به دفع مدفوع و یا تکرر ادرار
- تعریق زیاد و افزایش حساسیت نسبت به گرما
- داشتن مدفوع چرب
- کاهش وزن زیاد و ناگهانی
- توقف قاعدگی یا پریودهای نامنظم با خونریزیهای خفیف
- کاهش تمایل به داشتن رابطه جنسی
- ضعف عضلانی
راه های درمان پرکاری تیروئید
در صورت داشتن هر کدام از علائم بالا در یک مدت زمان نسبتا طولانی ابتدا به یک متخصص غدد مراجعه کرده تا دلیل پرکاری تیروئید در شما با انجام آزمایشات یا سونوگرافی از تیروئید مشخص شود. بعد از تشخیص و تایید دلیل، پزشک راهکار درمانی مناسب را به شما پیشنهاد میدهد. در ادامه بیشتر با انواع راه های درمان تیروئید پر کار آشنا خواهید شد.
اصولا راهکارهای درمانی زیر برای تیروئید پرکار توصیه و تجویز میشود :
تیونامیدها (Thionamides)
تیونامیدها گروهی از داروها هستند که بر غده تیروئید اثر میگذارند و از تولید بیشتر هورمونهای تیروئیدی جلوگیری میکنند. ممکن است مصرف این دارو تا چند هفته یا چندین ماه برای بهبودی فرد استفاده شود اما زمانی که هورمونهای تیروئیدی شما کنترل شدند متخصص به مرور مقدار مصرفی این دارو را کاهش میدهد.
توصیه می شود با علائم استرس و فشار عصبی و عوارض استرس اشنا شوید.
بتا بلاکرها (Beta blockers)
این داروها برای کنترل علائم پرکاری تیروئید مانند افزایش ضربان قلب استفاده میشوند. ممکن است متخصص شما تا قبل از شروع داروی اصلی و یا تا زمانی که ترشح هورمونهای تیروئیدی شما تحت کنترل در بیاید از این داروها برای بهبودی علائم تجویز کند.
درمان با ید رادیواکتیو
در اکثر مواردی که فرد تیروئید پرکار دارد از ید رادیو اکتیو برای درمان پرکاری تیروئید استفاده میشود. ید رادیواکتیو بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و آن را کوچکتر میکند و همچنین ترشحات آن را کاهش میدهد. دوز استفاده شده از این دارو به میزان خیلی کمی است و نیازی به نگرانی نیست. البته در زمانی که تحت درمان با ید رادیو اکتیو هستید باید ملاحظاتی را انجام دهید. به عنوان مثال مادران باردار و شیرده نباید تحت درمان با رادیو ید قرار بگیرند. همچنین زنان تا شش ماه و مردان تا چهار ماه بعد از اتمام درمان با ید رادیو اکتیو میتوانند اقدام به باروری کنند.
اکثر بیماران با یک دوز از رادیو ید درمان میشوند اما در برخی موارد به دوز دوم هم نیاز است که در این صورت در فاصله 12-6 ماه بعد از اولین دوز مجدد استفاده از رادیو ید تکرار میشود. همچنین ممکن است قبل از شروع رادیو تراپی، تیونامیدها برای یک زمان کوتاه تجویز شوند تا عوارض ناشی از درمان با ید رادیو اکتیو کمتر شود.
درمان خانگی تیروئید پرکار
علاوه برموارد فوق که برای درمان قطعی پرکاری تیروئید استفاده میشود. باید نکات دیگری را هم رعایت کرد. از جمله اینکه این افراد باید ید مصرفی خود از طریق غذاها را کاهش دهند یا مواردی را برای از بین بردن عوارض ناشی از پرکاری تیروئید رعایت کنند. برای این منظور میتوانید راهکارهای زیر را در نظر داشته باشید :
بیشتر بدانید: درمان سنگ صفرا چیست؟
ویتامین B12 یا B-complex
اصولا افرادی که پرکاری تیروئید دارند کمبود ویتامین B12 و یا دیگر ویتامینهای این گروه را دارند. بنابراین ممکن است پزشک در صورت تشخیص کمبود این ویتامینها مصرف آن ها را به صورت تزریقی و یا خوراکی تجویز کند. البته که تهیه این مکملها نیازی به نسخه پزشک ندارد و میتوانید آنها را به صورت آزاد تهیه کنید اما باز هم باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مکملی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
سلنیوم
سلنیوم یک ماده معدنی است که به صورت طبیعی در منابع غذایی مانند گوشت، انواع آجیل و غلات وجود دارد. این ماده معدنی میتواند در از بین بردن خطرات تیروئید پرکار موثر باشد. سلنیوم در واقع ممکن است برای مشکل بینایی ناشی از بیماری گریوز کمک کند و بینایی فرد را بهبود ببخشد. البته نتایج مطالعات کمی ضد و نقیض است و لازم است قبل از شروع به مصرف مکمل سلنیوم با پزشک خود مشورت کنید چون این ماده با برخی از داروها تداخل دارد.
بادرنجبویه
این گیاه که از خانواده نعنا است ممکن است برای درمان تیروئید پرکار کمک کننده باشد. در واقع تصور میشود باد رنجبویه میتواند باعث کاهش ترشح هورمون محرک تیروئید یعنی (TSH) شود. این هورمون از غده هیپوفیز ترشح میشود و با اثر بر تیروئید باعث تحریک تولید و ترشح هورمونهای تیروئیدی میشود. البته هنوز مطالعات کافی مبنی بر اثر بخشی صد در صدی این گیاه بر درمان تیروئید انجام نشده است. اما نوشیدن یک فنجان از دمنوش خالی از فایده نیست.
اسطوخدوس
گیاه اسطوخدوس یکی از آن گیاهانی است که میتواند آرامش بخشی خوبی را با خود به همراه داشته باشد. برای همین اسطوخدوس میتواند به عنوان یک دمنوش برای پرکاری تیروئید مفید باشد چون باعث بهبود اظطراب و بی خوابی ناشی از پرکاری تیروئید میشود.
پیشنهاد می شود با علائم آب مروارید و راه های درمان آن آشنا شوید.
فیبر گلوکومانان
گلوکومانان یک فیبر طبیعی است که از ریشه یک گیاه گرفته میشود. اصولا از این فیبر برای اهداف کاهش اشتها و کاهش وزن استفاده میشود و به شکل قرص، پودر و کپسول وجود دارد. یک مطالعه نشان دادهاست که مصرف این فیبر میتواند باعث کاهش ترشح هورمون تیروئیدی شود اما برای توصیه صد در صدی این گیاه نیاز به مطالعات بیشتر و دقیق تری است.
رژیم غذایی پرکاری تیروئید
در کنار راههای درمان معمول داشتن یک رژیم غذایی کم ید مهم است. به عنوان مثال عدم مصرف مواد غذایی ید دار قبل از شروع درمان با رادیو ید به کوچک تر کردن غده تیروئید در هنگام پروسه درمان کمک میکند. همچنین بعد از درمان و بهبودی کامل نیاز است که همچنان از این رژیم پیروی کنید تا از بازگشت مجدد این بیماری جلوگیری کنید. در ادامه بیشتر راجع به غذاهای مفید و یا مضر برای پرکاری تیروئید صحبت خواهیم کرد.
غذاهای مفید برای تیروئید پرکار
همانطور که اشاره کردیم رژیم غذایی پرکاری تیروئید شامل مواد غذایی میشود که محتوای ید پایین تری دارند. ید به دلیل نقشی که در تولید و فعال سازی هورمونهای تیروئیدی دارد کاهش مصرف ید میتواند به کنترل میزان ترشح هورمونهای تیروئیدی کمک کند. غذاهای زیر برای افرادی که تیروئید پر کار دارند میتوانند گزینههای مناسبی به حساب میآیند.
1. مواد غذایی بدون ید
- نمک بدون ید
- قهوه یا چایی
- سفیده تخم مرغ
- انواع میوههای تازه یا کنسرو شده
- انواع آجیل بدون نمک یا کره آجیلها
- سیب زمینی
- عسل
- انواع تنقلات مانند ذرت بو داده بدون نمک
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: راه های درمان سیاتیک چیست؟
2. سبزیجات چلیپایی
سبزیجات چلیپایی گروهی از سبزیجات هستند که به دلیل ایجاد اختلال در جذب ید میتوانند در کنترل ترشح هورمونهای تیروئیدی مفید باشند این سبزیجات شامل موارد زیر هستند :
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- گل کلم
- خردل
- کلم پیچ
3.مواد غذایی حاوی آهن
سطوح مناسب آهن خون برای برگرداندن سلامت تیروئید مهم است. میتوانید برای دریافت محتوای مناسبی از این عنصر معدنی مواد غذایی زیر را در مقادیر مناسب به رژیم غذایی خود اضافه کنید :
- لوبیاها
- سبزیجات با برگ سبز تیره
- عدس
- انواع آجیل
- گوشت قرمز و گوشت پرندگان
- غلات کامل و سبوس دار
4. مواد غذایی غنی از سلنیوم
از اهمیت سلنیوم برای سلامت غده تیروئید صحبت کردیم، حال میخواهیم منابع غذایی حاوی سلنیوم را معرفی کنیم :
- انواع گوشت
- جوی دوسر و یا سبوس آن
- دانه چیا
- تخمه آفتابگردان
- قارچ
- برنج سبوس دار (برنج قهوهای)
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: علائم آرتروز چیست؟
5. غذاهای حاوی روی
روی علاوه بر تاثیری که بر غده تیروئید دارد میتواند برای عملکر بهتر سیستم ایمنی هم کمک کننده باشد. مواد غذایی زیر حاوی مقادیر مناسبی از روی هستند، سعی کنید از آنها داخل رژیم غذایی خود بهره ببرید :
- انواع حبوبات مخصوصا نخود
- دانه کدو تنبل
- گوشت گوسفند
- قارچ
- پودر کاکائوی خالص
- بادام هندی
6. غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D
پرکاری تیروئید میتواند باعث کاهش سطح کلسیم سرمی شود. و به همین دلیل بازجذب کلسیم از استخوان افزایش پیدا کرده و توده معدنی استخوان رو به تحلیل میرود و پوکی استخوان را به دنبال خواهد داشت. همچنین لبنیات به دلیل اینکه مقادیر ید نسبتا بالایی دارند مصرفشان در این افراد باید محدود شود. اما میتوان از جایگزینهایی برای رژیم آنها استفاده کرد. در ادامه منابع غذایی حاوی کلسیم و جایگزینهای لبنیات را معرفی خواهیم کرد :
منابع غذایی حاوی کلسیم:
- حبوبات مخصوصا لوبیای سفید
- خانواده کلم
- بادام و یا شیر بادام
- بامیه
- انواع غلاتی که با کلسیم غنی شدهاند
مواد غذایی حاوی ویتامین D :
- جگر گاو
- غلات غنی شده با ویتامین D
- انواع نوشیدنیهای غنی شده
- قارچ
- البته با توجه به کمبود گسترده این ویتامین در جامعه مصرف مکمل این ویتامین به صورت ماهانه توصیه می شود
7. چربیهای سالم و غیر لبنی
جربیهای سالم در واقع شامل روغنهای گیاهی میشوند که میتوانند باعث کاهش التهاب در بدن شوند. تیروئید پرکار نه تنها خود ملتهب است بلکه باعث ایجاد التهاب در بدن هم خواهد شد. از طرفی چربیهای غیر لبنی از جهتی که ید کمتری دارند مناسب تر هستند. روغنهای زیر جزء دسته چربیهای سالم قرار دارند.
- روغن زیتون
- روغن کنجد
- روغن بذر کتان
- روغن آفتابگردان
- روغن سویا
- روغن کانولا یا کلزا
- کره و یا روغن گرفته شده از انواع آجیل
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: درمان قطعی چربی خون
8. ادویه های آنتی اکسیدانی
برخی از انواع ادویهها خاصیت ضد التهابی دارند که میتوانند به کاهش التهاب ناشی از پرکاری تیروئید کمک کنند. میتوانید از انواع ادویههای زیر در مقدار مناسب داخل غذاهای خود استفاده کنید، ادویههای مانند :
- زردچوبه
- فلفل سبز یا هالوپینو
- فلفل سیاه
میوه های مفید برای پرکاری تیروئید
انواعی از میوههای تازه میتوانند برای افراد دارای تیروئید پرکار مفید باشند و محدودیت خاصی درباره مصرف میوهها وجود ندارد. البته بهتر است بیشتر از میوههایی که شاخص گلایسمی پایین تری دارند استفاده شود. چون این میوهها قند خون را کمتر بالا میبرند و کمتر باعث ایجاد التهاب در بدن خواهند شد. میوههایی مانند سیب، انواع توت، گریپ فروت و آووکادو قند کمتری دارند و برای این افراد مناسب تر هستند.
غذاهای نامناسب برای تیروئید پرکار
در رژیم غذایی پرکاری تیروئید تعداد کمی از مواد غذایی محدود میشوند و این رژیم خیلی سخت گیرانه نیست. برخی از مواد غذایی محدود شده در این رژیم در واقع یا میزان ید زیادی دارند و یا حاوی ترکیباتی هستند که میتوانند علائم پرکاری تیروئید را تشدید کنند :
1.غذاهای دارای ید زیاد
مصرف بیش از حد ید میتواند منجر به ایجاد پرکاری تیروئید شود. همچنین این ماده معدنی میتواند باعث تشدید عوارض بیماران مبتلا به تیروئید پرکار شود. بنابراین شناخت مواد غذایی حاوی ید و مصرف محدود آنها برای افراد دارای پرکاری تیروئید مهم است. مواد غذایی زیر نسبت به بقیه محتوای ید بالاتری دارند.
- انواع غذاهای دریایی : انواع ماهی، صدف، میگو، خرچنگ، سوشی، جلبکها و یا مکملهای امگا-3 که از جلبک گرفته شدهاند در این دسته قرار دارند.
- شیر و لبنیات
- پنیر
- زرده تخم مرغ
- نمک ید دار
- داروهای حاوی ید : مثل آمیودارون، برخی شربتهای مفید برای سرفه، انواع مکملهای مولتی ویتامین مینرال یا مکملهای گیاهی برگرفته شده از جلبکها
بیشتر بدانید: 5 راه جلوگیری از سرطان روده
2. مواد غذایی حاوی گلوتن
گلوتن پروتئینی است که میتواند در بدن باعث ایجاد التهاب شود. برخی افراد که به این پروتئین حساسیت دارند بیشتر نسبت به مصرف آن علامت نشان می دهند چون سیستم ایمنی آنها نسبت به گلوتن واکنش نشان میدهد اما حتی اگر حساسیت ندارید در صورت پرکار بودن تیروئیدتان بهتر است باز مصرف مواد حاوی گلوتن را کاهش دهید. مواد غذایی زیر جزء منابع گلوتن به حساب میآیند :
- گندم
- جو
- چاو دار
- عصاره مالت
- مخمر آب جو
3.سویا
سویا نه جزئی از مواد غذایی ید دار است و نه باعث افزایش واکنش سیستم ایمنی و التهاب میشود. مصرف سویا به این دلیل محدود میشود که میتواند با داروهای مصرفی برای پرکاری تیروئید تداخل داشته باشد و در روند بهبود تیروئید اختلال ایجاد میکند. علاوه بر سویا محصولاتی مانند سس یا شیر سویا هم باید به صورت محدود مصرف شوند.
4. کافئین
یکی از علائمی که در همه افراد دارای پرکاری تیروئید دیده میشود احساس استرس و اضطراب است. کافئین در برخی افراد میتواند باعث تشدید ضربان قلب و اضطراب شود بنابراین اگر شما تیروئید پر کار هم داشته باشید این دو باعث بدتر شدن شرایط میشود. بنابراین سعی کنید انواعی از نوشیدنیهایی که حاوی کافئین هستند مثل چای و قهوه را به صورت محدود مصرف کنید.
درمان پرکاری تیروئید در طب سنتی
اگر برای درمان تیروئید پرکار علاقه مند به استفاده از توصیههای طب سنتی هستید این بخش را مطالعه کنید. میتوانید از راهکارهای گفته شده در ادامه همراه با دیگر توصیهها برای هرچه بهتر شدن وضعیت تیروئید خود استفاده کنید.
- زرشک یا انار را به صورت تازه یا آب گرفته شده مصرف کنید.
- استفاده از رزماری، پونه کوهی و ریحان به دلیل داشتن خواص ضدالتهابی
- مصرف تخم شربتی، خاکشیر یا تخم خرفه همراه با عرقیجاتی مانند عرق کاسنی یا شاه تره
- اطراف گلو و غده تیروئید خود را میتوانید به وسیله روغنهایی مانند روغن گل بنفشه یا گل سرخ به آرامی ماساژ دهید
- سعی کنید در ساعات گرم روز بیرون نروید و انجام کارهای خود را به ساعات خنک تر موکول کنید
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: علائم سرطان معده چیست؟
