خواص سیاه دانه و بهترین راه مصرف آن

سیاه دانه چیست؟

سیاهدانه گیاهی است بومی جنوب غرب آسیا با گل­های سفید رنگ مایل به شیری که دانه­های آن خاصیت دارویی دارند. دانه­ های سیاهدانه بویی شبیه به لیمو دارد. به جز هند و پاکستان در ایران هم تولید می­شود. تیموکوئینون ماده­ی فعال در عصاره سیاهدانه است.

سیاهدانه حاوی پروتئین، مواد معدنی و حتی ویتامین است! چربی­های مفیدی مانند اولئیک اسید در روغن سیاه دانه وجود دارد. سیاهدانه از دیرباز به غیر از استفاده به عنوان نگهدارنده و طعم دهنده غذا، در درمان بسیاری از بیماری­ها مورد استفاده بوده است. ابن سینا از سیاهدانه به عنوان داروی خلط آور، افزایش دهنده انرژی بدن و ضد افسردگی یاد کرده است. اما برای این­که بدانیم سیاه دانه برای چی خوبه؟ به ادامه مطلب توجه کنید.

سیاه دانه برای چی خوبه؟

سیاهدانه برای کبد، کلیه، سیستم گوارش، اعصاب، قلب و رگ­ها مفید است. به خاطر داشتن خاصیت ضد التهابی برای بسیاری از بیماری­های التهابی مثل روماتیسم، سرطان، بیماری قلبی و دیابت نوع 2 موثر است.

خواص سیاه دانه چیست؟

از خواص سیاهدانه می­توان به پایین آوردن قند و چربی خون، بهبود عملکرد قلب و عروق، اثر ضد درد، ضد التهاب، آرام بخش و ضد میکروب اشاره کرد.

1. سیاه دانه برای لاغری

روغن سیاه دانه به دلیل دارا بودن ترکیبات ویژه­ای مثل آنتی­اکسیدان­ها و چربی­های سالم می­تواند یک ماده ضد چاقی شناخته شود. حساسیت سلول­های بدن به انسولین و در نتیجه کاهش قند خون، از اثرات مهم سیاه دانه برای لاغری است. استفاده از روغن سیاه دانه در مقادیر کم ممکن است باعث کاهش اشتها، وزن و چربی بدن ­شود.

2.خواص سیاه دانه برای مو

روغن سیاه دانه به تقویت و سلامت مو، درخشندگی و استحکام بافت مو کمک می­کند.

سیاه دانه برای مو باعث مرطوب نگه داشتن پوست سر، حفظ رطوبت در ساقه‌های مو و کاهش ریزش مو می­شود. مخلوط روغن سیاه دانه با یک روغن گیاهی می­تواند به تقویت رشد مو کمک کرده و ریزش مو را تا 76 درصد کاهش دهد.

3.خواص سیاهدانه برای پوست

سیاهدانه برای پوست نیز دارای فواید زیادی است، از جمله:

• کاهش پوسته­-پوسته شدن در افراد مبتلا به پسوریازیس
• کاهش آکنه
• بهبود زخم از طریق کاهش التهاب و عفونت
• بهبود اگزما

4. خواص سیاه دانه برای رحم

همانطور که سیاه دانه برای مردان دارای ویژگی بهبود باروری است در زنان نیز همین اثر را دارد. سیاه دانه برای زنان با افزایش توان باروری و تنظیم قاعدگی همراه است.

سیاهدانه باعث بهبود بافت و تقویت بافت رحم و تخمدان­ها می­شود و همچنین ترشح هورمون از بافت رحم و تخمدان را تنظیم می­کند.

5. خواص سیاه دانه برای پریودی

در روز­های ابتدایی پریود (قاعدگی) برخی از افراد به دلیل انقباضات شدید رحم، درد شدیدی را در ناحیه شکم احساس می­کنند. سیاه دانه برای پریودی می­تواند از طریق کم کردن انقباضات رحم باعث کاهش درد پریود شود. سیاه دانه برای رحم نقش ضد انقباض و شل کننده دارد. همچنین درد و انقباض سینه در روز­های قبل از شروع پریود با استعمال روغن سیاه دانه روی سینه­ها کاهش می­یابد.

از نظر علمی، مصرف سیاه دانه در پریودی با اثرات مثبتی همراه است. همچنین خاصیت ضد درد روغن سیاهدانه باعث می شود تا استعمال آن روی شکم باعث کاهش درد شود. سیاهدانه به عنوان یک منبع طبیعی و مغذی می ‌تواند به کاهش علائمی که در دوران قاعدگی باعث ایجاد احساس ناخوشایند می شوند کمک کند. این دانه ‌ها سرشار از اسیدهای چرب امگا-3، آنتی ‌اکسیدان ‌ها و ویتامین ‌ها هستند که در تسکین دردهای قاعدگی و بهبود خلق و خو مؤثر هستند. خاصیت ضد التهابی سیاهدانه نیز به کاهش التهاب ‌های مرتبط با این دوره کمک می کند. اضافه کردن دانه ‌های آسیاب شده به غذاها نیز گزینه ‌ای مناسب برای خانم‌ ها است.

6.خواص سیاه دانه برای فشارخون

مصرف پودر سیاهدانه یا روغن سیاه دانه می­تواند فشار خون را به مقدار خیلی کم در بزرگسالانی که سالم هستند کاهش دهد اما تاثیر آن بر افرادی که فشار خون بالا دارند، هنوز مشخص نیست. البته ممکن است سیاهدانه برخی علایم فشار خون بالا را کاهش دهد.

7.خواص سیاه دانه برای سرفه

جویدن سیاه دانه در کنار داروهای آسم می­تواند سرفه، خس­خس سینه و عملکرد ریه را در بعضی از مبتلایان به آسم بهتر کند. برای کسانی که زیاد سرفه می­کنند خصوصا شب­ها، بهتر است مقداری از پودر سیاهدانه را با یک قاشق مرباخوری عسل مخلوط کرده و میل کنند. زمانی­که روغن سیاهدانه و عسل با هم مخلوط شود یک ترکیب گیاهی قوی سرشار از مواد تقویت کننده سیستم ایمنی، ترکیبات ضد التهابی به وجود می­آید که یک داروی طبیعی برای درمان گزگز گلو و سرفه است.

به عنوان یک ترکیب آرام­بخش قبل از خواب می­توانید از ترکیب عسل و سیاهدانه استفاده کنید. برای این­کار می­توان مستقیماً یک قاشق غذاخوری سیاهدانه با عسل مصرف کرد یا طبق دستور زیر یک نوشیدنی تهیه نمود:

به یک لیوان آب جوشیده ولرم، 2 قاشق غذاخوری سیاهدانه با عسل اضافه کرده و مخلوط کنید. یک لیموی کوچک هم در آن بچکانید و از دمنوش سیاهدانه خود لذت ببرید.

8.خواص سیاه دانه برای حافظه

ترکیبات موجود در روغن سیاهدانه با کاهش التهاب باعث محافظت در برابر اختلالات مغزی مانند آلزایمر می­شود. ترکیب چربی­های مفید موجود در سیاهدانه به حفظ سلامت مغز کمک می­کند. سیاه دانه برای حافظه و تقویت توجه و شناخت خصوصا در سالمندان موثر است.

9.خواص سیاه دانه برای اعصاب

سیاهدانه با خاصیت ضد التهابی می­تواند از اعصاب بدن محافظت کند. خواص سیاه دانه در بیماری­های التهابی مانند آلزایمر و پارکینسون که به اعصاب بدن آسیب می­رسانند موثر است.

10.خواص سیاهدانه برای بیماری های گوارشی

سیاهدانه اثرات مفیدی بر اعضای دستگاه گوارش مثل معده، پانکراس، کبد و روده­ دارد. تیموکوئینون موجود در سیاهدانه ترشح اسید معده را کم می­کند. این اثر برای افرادی که از سوزش سر دل رنج می­برند مفید است. هلیکوباکتر پیلوری، باکتری ای که باعث زخم معده می­شود می­تواند با خاصیت ضد میکروبی سیاهدانه از بین برود. تیموکوئینون موجود در سیاهدانه با یکپارچه کردن سلول­های تولید کننده­ی انسولین باعث بهبود ترشح انسولین از پانکراس می­گردد. همچنین همین ماده سطح بالارفته­ی آنزیم­های کبدی را پایین می­آورد و از آسیب کبدی جلوگیری می­کند. در روده هم سیاهدانه با خاصیت ضد التهابی می­تواند به بیماری التهابی روده کمک کند.

11.خواص سیاهدانه برای چشم

دیگر خاصیت سیاه دانه در تقویت چشم و بهبود خشکی چشم است. بیماری­های چشمی مانند عفونت چشم که در صورت عدم درمان باعث از دست دادن بینایی می­شود نیز می­تواند با عصاره سیاهدانه بهبود یابد.

12.خواص سیاه دانه برای آسم و آلرژی

سیاهدانه با کاهش التهاب و شل کردن عضلات تنفسی علائم آسم را کاهش می­دهد. روغن سیاهدانه علائم آلرژی را در افراد مبتلا به آسم و اگزما کم می­کند.

خواص سیاهدانه عسل

در طب سنتی به ترکیب عسل و سیاهدانه دوسین گفته می­شود. این ترکیب برای سرماخوردگی، گلو درد، سرفه، زخم و بهبود علائم سندروم متابولیک مثل افزایش چربی خون موثر است. در تهیه ترکیب عسل و سیاهدانه بهتر است سیاهدانه به شکل پودر تهیه شود و ترکیب آماده شده هر بار به مقدار لازم تهیه شود و تازه مصرف شود.

عوارض و مضرات سیاه دانه

هر ترکیب گیاهی را باید به اندازه و در مقادیر معمول استفاده کرد. مانند هر ماده­ی گیاهی دیگری سیاهدانه هم با عوارضی همراه است. سیاه­دانه و روغن آن در مقادیر کم بی خطر هستند اما ممکن است در بعضی از افراد عوارض جانبی داشته باشد. قبل از مصرف عوارض سیاه دانه را در نظر بگیرید.

تهوع و نفخ از عوارض گوارشی سیاهدانه در برخی از افراد است.

از آنجایی که سیاه دانه می­تواند سوخت و ساز بدن را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشد. اگر به طور منظم از دارویی استفاده می­کنید قبل از مصرف سیاهدانه از پزشک مشورت بگیرید.

در دوران بارداری می­توان از غذاهای حاوی سیاهدانه استفاده کرد، اما مصرف روغن یا پودر سیاهدانه مازاد بر اندازه موجود در غذا توصیه نمی شود. در افراد باردار، به دلیل کاهش انقباضات رحم یا حتی توقف آن، مصرف سیاهدانه در مقادیر زیاد ممنوع است.

افزایش احتمال خونریزی و تاخیر در لخته شدن خون دیگر ضرر سیاه دانه است لذا در افراد با مشکلات انعقاد خون مصرف زیاد آن توصیه نمی­شود.

افرادی که عمل جراحی دارند حداقل 2 هفته قبل از جراحی مصرف سیاه دانه را متوقف کنند و حتماً به پزشک خود در مورد میزان مصرف سیاهدانه اطلاع دهند، زیرا ممکن است با برخی از داروهای مورد استفاده در حین جراحی یا بعد از آن تداخل داشته باشد.

در بعضی از افراد استعمال روغن سیاهدانه بر روی پوست با ایجاد بثورات خارش­دار همراه است.

هر چند که سیاهدانه برای سلامت کلیه­ها مفید است اما مصرف آن در مقادیر زیاد با اثر منفی بر کلیه­ها همراه است.

مصرف سیاهدانه در دوران بارداری و شیردهی

سیاه دانه در بارداری به دلیل کند کردن و جلوگیری از انقباض رحم در زنان باردار دارای محدودیت مصرف است و از مضرات سیاه دانه در دوران بارداری محسوب می­شود.

در مورد اثر سیاهدانه بر شیردهی هیچ اطلاعات دقیقی در دست نیست و توصیه می­شود زنان باردار و شیرده در مصرف سیاهدانه و فرآورده­های آن احتیاط کرده و حتما از پزشک خود مشورت بگیرند.

مصرف سیاهدانه برای کودکان

کودکان نیز می­توانند از خاصیت سیاه دانه بهره­مند شوند. در صورتی که سیاهدانه به مقدار کم در غذا استفاده شود برای مصرف کودکان ایمن است. سیاهدانه با خاصیت تقویت کننده سیستم ایمنی، ضد باکتری و آنتی اکسیدان به سلامت جسمی کودکان کمک می­کند.

کالری سیاه دانه

در یک قاشق چایخوری روغن سیاه دانه 5 گرم چربی و 1 گرم اسید چرب وجود دارد که دارای 45 کالری است.

طبع سیاه دانه گرم است یا سرد؟

از نظر علم طب سنتی، سیاهدانه دارای طبعی گرم و خشک است. توصیه می­شود کسانی که طبع بدنشان گرم و خشک هست در مصرف سیاهدانه زیاده ­روی نکنند و یا آن را با مصلح آن مصرف کنند.

خواص سیاه دانه در طب سنتی

سیاهدانه تب، بلغم و بادهای بدن را از بین می­برد. گرفتگی­هاى سیستم گوارش و دستگاه تنفسى را بر طرف می­کند. سیاهدانه خشک کننده­ی رطوبت معده است و به شکل کوبیده، با عسل و آب ولرم می­تواند در از بین بردن سنگ‏ کلیه و مثانه کمک کننده باشد. سیاهدانه ادرار آور و باز کننده­ی‏ رنگ پوست و چهره است. سیاهدانه اخلاط غلیظ سیستم گوارشى را بند آورده و درد رحم را تسکین ‏می­دهد. ترکیب سیاهدانه با آب تنگی نفس را کاهش می­دهد و اگر به صورت ضماد استفاده شود، میگرن و سردرد­های شدید ناشی از سرما را تسکین می­دهد. از روغن سیاهدانه برای از بین بردن زگیل و خال استفاده می شود و برای علاج پیسی مفید است.

سیاهدانه از گیاهان قدیمی و بومی ایران است که در طب سنتی از فواید آن بسیار گفته شده است. سیاهدانه به طور رایج در تهیه نان­های سنتی مورد استفاده قرار می­گیرد اما کاربرد آن می­تواند بیشتر از این باشد. استفاده از پودر سیاهدانه بر روی پنیر یا همراه با عسل می­تواند وعده­ی صبحانه را مغذی­تر کند. دمنوش سیاهدانه نیز برای قبل از خواب می­تواند اثرات آرام­بخش داشته باشد. استفاده از انواع دانه­های گیاهی مانند سیاهدانه علاوه بر خاصیت­های دارویی باعث تنوع طعم غذا نیز می­شود.