خواص دمنوش، روغن و گل میخک چیست؟

گیاه میخک چیست؟

درخت میخک (Syzygium aromaticum) غالباً در کشورهای جنوب شرق آسیا خصوصا اندونزی رشد می کند و دو محصول عمده آن شامل میخک و اسانس غنی از اوژنول یعنی عصاره میخک است. از میخک به عنوان ادویه و طعم دهنده غذا استفاده می­شود اما خواص میخک چیزی بیش­تر از یک ادویه است. عصاره میخک می­تواند به عنوان نرم کننده، بی حس کننده، ضد میکروب در صنایع آرایشی، دندانپزشکی، کشاورزی و مواد غذایی استفاده ­شود.

معمولا برای تهیه برخی از داروها از روغن میخک، جوانه­های خشک شده گل میخک، برگ­ و ساقه­های آن استفاده می­شود. درخت میخک یک درخت همیشه سبز با برگ‌های بزرگ و گل‌های زرشکی است. جوانه‌های گل در ابتدا رنگ کم‌رنگی دارند، به تدریج سبز می‌شوند و سپس به قرمز روشن تبدیل شده و آماده برداشت می­شوند. وقتی جوانه ­های گل میخک به طول 2-1.5 سانتی متر برسند برداشت می­شوند، درحقیقت میخکی که تهیه می­کنیم جوانه­های خشک شده گل میخک هستند.

گل میخک چیست؟

در صورتی که جوانه­های میخک به رشد خود ادامه دهند، گل میخک رشد کرده و به رنگ­های مختلفی تبدیل می­شود. در واقع تفاوت میخک و گل میخک در این است که میخک، جوانه گل است که خشک می­شوند و به عنوان ادویه مورد استفاده قرار می­گیرند. در صورتی که جوانه­ها برداشت نشوند، رشد کرده و گل­های میخک را به وجود می­آورند.

خواص میخک چیست؟

میخک یک گیاه حاوی فیبر، ویتامین و مواد معدنی است. استفاده از میخک به صورت کامل یا آسیاب شده برای طعم دادن به غذا می­تواند برخی از مواد مغذی مهم را برای ما تامین کند.

میخک برای چی خوبه؟ میخک به دلیل اینکه حاوی ترکیبی به نام اوژنول است به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می­کند. منگنز موجود در میخک هم به تشکیل استخوان و سلامتی استخوان کمک می­کند. میخک حتی در سلامت کبد، محافظت در برابر سرطان، تنظیم قند خون، بهبود زخم معده نقش دارد.

خاصیت ضد میکروب و ضد درد از دیگر فواید میخک است. همچنین میخک خواص دیگری نیز دارد مثلا در کنترل و درمان حالت تهوع، سرماخوردگی، سردرد، التهاب، روماتیسم، دندان درد، سوء هاضمه و اسهال مفید است. درمان عفونت­های قارچی نیز از دیگر خاصیت­های میخک است.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: خواص سیاه دانه چیست؟

خاصیت میخک برای دندان درد

بعضی از عصاره­ها و اسانس­های گیاهی مثل میخک برای دندان درد موثر هستند. میخک به شکل اسانس یا ژل می­تواند به جلوگیری از پوسیدگی و تسکین درد دندان کمک کند. بعد از نوشیدن غذا یا مایعات اسیدی مانند آب میوه دندان دچار ساییدگی شده که در طولانی مدت منجر به پوسیدگی می­شود. میخک مانند فلوراید در جلوگیری از پوسیدگی و ایجاد حفره در دندان موثر است چون باکتری­هایی که باعث ایجاد پوسیدگی دندان می­شوند را از بین می­برد.

در صورتی که درد دندان به شدت آزار دهنده بود و دسترسی به دندانپزشک مقدور نبود برای تسکین درد می­توانید از روغن میخک استفاده کنید تا به عنوان یک بی حس کننده موضعی عمل نموده تا در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه نمایید.

خواص میخک برای عفونت واژن

عفونت­های قارچی واژن در زنان و برخی دیگر از عفونت ها مانند قارچ پای ورزشکاران و برفک دهان ناشی از رشد قارچ کاندیدا آلبیکنس است. از جمله خواص میخک برای عفونت واژن از طریق ماده­ی اوژنول در روغن میخک است که با خاصیت ضد عفونی کنندگی می­تواند باعث از بین رفتن رشد قارچ­ها شود.

خواص میخک برای مو

اگر دچار ریزش مو هستید، میخک برای مو هم مفید است. میخک برای رشد مو از طریق اوژنول موجود در روغن میخک، ریشه مو را تغذیه کرده و از این رو می­تواند گزینه خوبی برای افرادی باشد که دچار ریزش مو هستند.

ترکیبات موجود در برگ میخک موادی هستند که می­توانند با افزایش جریان خون به فولیکول­های مو، رشد مو را تحریک کرده و از ریزش مو جلوگیری کند. برخی از مردم جزیره نیاس اندونزی روغن برگ درخت میخک را دو بار در روز به پوست سر مالیده تا باعث تحریک رشد مو شد.

خواص میخک برای پوست

میخک برای مشکلات پوستی مانند خارش مزمن دارای اثرات قابل توجهی است. روغن میخک به خوبی می­تواند خارش را تسکین بدهد. همچنین، میخک به دلیل دارای بودن ترکیبات ویژه می­تواند زخم­های پوستی را بهتر کرده و التهاب آن را نیز کمتر کند.

میخک برای لاغری

خاصیت میخک برای لاغری می­تواند از طریق افزایش متابولیسم (سوخت و ساز) باشد. اگر متابولیسم بدن پایین باشد، کالری­های دریافتی از غذا به جای سوختن به عنوان چربی در بدن ذخیره می­شوند. میخک با افزایش متابولیسم باعث تجزیه سریع کالری شده و از افزایش وزن جلوگیری می­کند.

میخک را می­توان با ادویه­های دیگر مانند دارچین و زیره ترکیب کرد تا یک نوشیدنی چربی سوز حاصل شود. برای تهیه این دستور به نصف قاشق چای­خوری میخک، یک چوب دارچین و یک چهارم قاشق چای­خوری زیره نیاز دارید.

یکی دیگر از اثرات کاهش وزن میخک مربوط به خاصیت آنتی اکسیدانی آن است. میخک با از بین بردن رادیکال­های آزاد مضر تجمع چربی در بدن را کاهش داده و سرعت متابولیسم بدن را از این طریق افزایش می­دهد که نه تنها باعث کاهش وزن می­شود بلکه بر سلامت عمومی بدن هم موثر است.

خواص میخک برای زنان

میخک به دلیل داشتن منگنز و خواص ضد التهابی برای سلامت استخوان­ها مفید است به ویژه برای زنانی که در معرض خطر پوکی استخوان هستند. اضافه کردن میخک به برنامه غذایی برای زنانی که از بیماری­های التهابی مزمن مثل روماتیسم رنج می­برند مفید است.

خانم­های جوانی که در زمان قاعدگی از درد رنج می­برند، میخک با تسکین دردهای قاعدگی به عنوان یک مسکن طبیعی عمل می­کند. دمنوش میخک در زمان قاعدگی می­تواند آرام‌بخش و مؤثر باشد. همچنین میخک برای بارداری و بهبود سلامت جنسی زنان نیز تاثیر گذار است. اما مقدار مصرف ایمن برای بارداری و شیردهی به طور دقیق مشخص نیست. بهتر است زنان باردار و شیرده در مصرف میخک احتیاط کنند!

خواص میخک برای مردان

خواص میخک برای مردان علاوه بر خواص کلی ضد التهابی و سلامت استخوان شامل سلامت جنسی و باروری هم هست. البته میخک در مقادیر کم تاثیرات خوبی بر سلامت جنسی مردان دارد و در مقادیر بالا احتمالا اثر عکس خواهد داشت.

خواص میخک برای سرماخوردگی و سرفه

در مناطق گرمسیری آسیا، از میخک در ترکیب با چای برای تسهیل سرفه استفاده می­شود. به علاوه، تنفس در بخور جوشانده میخک روش رایج دیگری برای استفاده از میخک در مشکلات تنفسی مانند سرفه، سرماخوردگی، آسم، برونشیت و سینوزیت است.

علاوه بر این، در کشورهای آسیایی جویدن میخک برای درمان گلو درد و التهاب گلو رایج است. گزارش شده است که جویدن میخک باعث تسکین سرفه های شدید می شود. میخک همراه با عسل، برای سرفه­های مزمن و به طور خاص در مورد تنگی نفس مفید است.

البته نکته قابل توجه این است که جویدن و نگه داشتن میخک در دهان به دلیل خاصیت ضد درد و بی حس کنندگی ممکن است در افراد با سرفه­های شدید خطر آسپیراسیون (پریدن در گلو) را به همراه داشته باشد!

خواص میخک برای حافظه

اوژنول به عنوان یک جزء اصلی در میخک، می­تواند از اعصاب محافظت کند و باعث تقویت حافظه شود. استفاده از میخک در بیماران مبتلا به آلزایمر با بهبود حافظه همراه است. میخک با خاصیت ضد التهابی خود باعث می­شود تا سلول­های عصبی از بین نروند. از طرف دیگر، اوژنول باعث تقویت یادگیری هم می­شود.

فواید جویدن میخک

از زمان قدیم جویدن میخک به عنوان خوشبو کننده دهان مورد استقبال بوده چون با افزایش ترشح بزاق همراه است. جویدن میخک می­تواند به رفع حالت تهوع و سوزش سر دل کمک کند.

برای تسکین گلو درد می­توانید یک عدد میخک را همراه با مقداری نمک جویده و قورت دهید تا التهاب گلو را هم کم کند. در افرادی که فشار خون بالا دارند، جویدن منظم میخک می­تواند به پایین آوردن فشار خون کمک کند. البته فراموش نکنید که حتما با پزشک در این مورد مشورت کنید!

فواید دمنوش میخک

برای تهیه دمنوش یا چای میخک فقط کافی ست یک قاشق چای­خوری پودر میخک یا 1 تا 2 عدد میخک را به آب جوشیده اضافه کنید و اجازه بدهید تا چند دقیقه دم بکشد. فواید میخک در چای شامل: بهبود مشکلات گوارشی مثل معده درد، نفخ، تهوع و استفراغ است.

طرز استفاده از میخک چیست؟

طرز استفاده از میخک می­تواند به اشکال مختلف باشد. می­توانید از میخک آسیاب شده به عنوان ادویه در غذا استفاده کنید تا طعم جدیدی به غذا اضافه کنید. ادویه میخک در سس­ها و همراه با انواع گوشت طعم خوبی را به وجود می­آورد.

استفاده از دمنوش میخک یا اضافه کردن چند عدد میخک به چای می­تواند بدن شما را از خواص منحصر به فرد میخک بهره­مند سازد. از نظر درمانی نیز روغن میخک برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می­گیرد.

عوارض و مضرات میخک چیست؟

در استفاده از میخک باید به این موارد توجه داشت:

استفاده از روغن میخک: مصرف بیش از حد روغن میخک به دلیل محتوای بالاتر اوژنول ممکن است سمی باشد و باعث تشنج، آسیب کبدی و عدم تعادل مایعات به ویژه در کودکان شود.

میخک به عنوان ادویه: استفاده از میخک به مقدار کم به احتمال زیاد آسیبی به شما نمی­رساند. در واقع، سازمان غذا و دارو آمریکا، میخک و روغن میخک را برای استفاده به عنوان افزودنی در غذا تایید کرده است. با این حال، شواهد کافی در مورد تأثیر مصرف میخک در مقادیر زیاد، به خصوص برای افرادی که باردار یا شیرده هستند وجود ندارد. سعی کنید به مقدار توصیه شده در دستور غذا پای­بند باشید.

استفاده موضعی: روغن میخک یا کرم گل میخک به طور کلی منبع مطمئنی برای استفاده در سطح پوست هستند. با این حال، استفاده از روغن میخک به طور مستقیم و رقیق نشده روی لثه­ها برای تسکین دندان درد می­تواند باعث تحریک و آسیب لثه شود.

استفاده از میخک به شکل مکمل: ممکن است با عوارض جانبی مانند: مشکلات کبدی، ایجاد آلرژی، تحریک پوست و افزایش خون­ریزی همراه باشد.

تداخلات دارویی: اگر از داروهای رقیق کننده خون یا کنترل قند خون استفاده می­کنید، در استفاده از میخک احتیاط کنید! زیرا اوژنول موجود در میخک ممکن است با این داروها تداخل داشته باشد. در افراد مصرف کننده داروهای رقیق کننده خون، دریافت میخک در مقادیر کنترل نشده باعث خون­ریزی و در افراد دیابتی منجر به کاهش شدید قند خون می­شود. به همین دلیل قبل از استفاده از داروهای گیاهی حاوی میخک با پزشک خودتان حتما مشورت کنید.

روغن میخک و خواص آن چیست؟

روغن میخک به عنوان یک خلط آور برای سرماخوردگی، برونشیت، سرفه، آسم و بیماری­های مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی عمل می­کند. میخک می­تواند درد ناشی از گرفتگی عضلات را کاهش بدهد. کافی است روغن میخک را در محل درد بمالید.

روغن میخک برای اسهال، فتق و بوی بد دهان استفاده می شود. روغن میخک و میخک برای گاز روده، حالت تهوع و استفراغ استفاده می شود. روغن میخک برای انواع بیماری­ها از سوء هاضمه تا استرس، بیماری انگلی، سرفه، دندان درد و سردرد استفاده می­گردد.

میخک در طب سنتی

در طب سنتی از میخک برای کمک به بسیاری از بیماری­ها استفاده می­شود.

گوش درد: برای درمان گوش درد می­توانید مقداری از روغن میخک را با روغن دیگری مانند روغن نارگیل مخلوط کرده و به پنبه آغشته نمایید، سپس پنبه را برای چند دقیقه در گوش قرار دهید. درد به سرعت فروکش کرده و در صورت وجود عفونت به کاهش عفونت هم کمک می­کند.

مشکلات گوارشی: برای مشکلاتی مثل سوء هاضمه مقداری از پودر میخک را با یک قاشق چای­خوری عسل مخلوط کنید و قبل از خواب میل نمایید.

سرفه: روغن میخک وقتی با عسل مخلوط شود، تاثیر خوبی در کاهش سرفه­های طولانی دارد. این ترکیب برای استفراغ نیز استفاده می­شود.

سوختگی و زخم: روغن میخک را به طور مستقیم روی سوختگی‌های درجه 1 و 2 و زخم‌های باز جزئی بمالید تا هم درد را کاهش دهد و هم احتمال عفونت کمتر شود.

میخک از گیاهان سنتی ایران است که از زمان گذشته به عنوان یک گیاه دارویی برای درمان بیماری­ها استفاده می­شد. امروزه نیز در کنار استفاده از داروهای مدرن، میخک به اشکال مختلف مثل مکمل­، روغن و شربت تولید می­شود. استفاده از انواع ادویه­ها در غذا علاوه بر ایجاد طعم و عطر جدید، باعث بهره­مندی از خواص ویژه­ آن­ها می­شود.